Jak rozwiązać problemem dwuwalutowości – dual currency?
Coraz więcej polskich firm działa na rynku międzynarodowym, Polska również jest doceniana przez zagranicznych inwestorów, którzy chętnie otwierają filie w naszym kraju. Stąd wiele firm stoi dziś przed wyzwaniem dwuwalutowości, czyli konieczności prowadzenia ksiąg w dwóch różnych walutach. Wyzwanie to wynika z wytycznych Międzynarodowego Standardu Rachunkowości 21 „Skutki zmian kursów wymiany walut obcych” (zwany dalej: „MSR21” / „Standard”).
Standard ten stosuje się do:
- ujmowania transakcji i sald w walutach obcych,
- przeliczania wyników finansowych oraz sytuacji majątkowej i finansowej jednostek działających za granicą, włączonych do sprawozdań finansowych jednostki w drodze konsolidacji pełnej lub wyceny metodą praw własności, oraz
- do przeliczania wyników finansowych oraz sytuacji majątkowej i finansowej jednostki na walutę prezentacji.
Waluta funkcjonalna a waluta obca.
Waluta obca jest to waluta inna niż waluta funkcjonalna jednostki. Aby określić, które waluty należy traktować jako waluty obce, kluczowe jest ustalenie, która z walut spełnia definicję waluty funkcjonalnej.
Zgodnie z MSR 21 waluta funkcjonalna jest walutą podstawowego środowiska gospodarczego, w którym działa jednostka. Podstawowe środowisko gospodarcze to z reguły środowisko, w którym jednostka głównie generuje i wydatkuje środki pieniężne. Co to oznacza w praktyce? Spółki, które sporządzają swoje sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej (zwanymi dalej „MSSF”) muszą w pierwszej kolejności określić jaka waluta stanowi walutę funkcjonalną i które waluty (inne niż funkcjonalna) będą uznawane za waluty obce.
Ma to kluczowe znaczenie przy wyliczaniu różnic kursowych, gdyż nie we wszystkich przypadkach dla jednostek prowadzących działalność w Polsce, walutą funkcjonalną będzie polski złoty. Aby ustalić, która z walut spełnia definicję waluty funkcjonalnej, należy wziąć pod uwagę poniższe czynniki:
- Walutę, która wywiera główny wpływ na ceny sprzedaży towarów i usług (czyli w praktyce jest to waluta, w której jednostka wystawia swoje faktury sprzedaży).
- Walutę kraju, w którym siły konkurencji i obowiązujące przepisy wywierają główny wpływ na ceny sprzedaży towarów i usług sprzedawanych lub świadczonych przez jednostkę.
- Walutę, która wywiera główny wpływ na koszty robocizny i materiałów oraz na pozostałe koszty związane z dostarczaniem towarów lub świadczeniem usług (w praktyce jest to waluta, w której koszty te są fakturowane lub regulowane).
- Walutę, w której generowane są środki z działalności finansowej (np. emisja instrumentów dłużnych i kapitałowych).
- Walutę, w której utrzymywane są zazwyczaj wpływy z działalności operacyjnej.
Dodatkowo, przy ustalaniu waluty funkcjonalnej dla jednostek działających za granicą w stosunku do jednostki nadrzędnej sporządzającej skonsolidowane sprawozdanie finansowe, należy odpowiedzieć sobie na poniższe pytania:
- Czy działalność jednostki działającej za granicą jest prowadzona jako rozszerzenie jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowej, czy też jednostka ta działa w sposób niezależny?
- Czy transakcje zawierane z jednostką sporządzającą sprawozdanie finansowe stanowią istotną część działalność jednostki?
- Czy przepływy środków pieniężnych z działalności jednostki działającej za granicą mają bezpośredni wpływ na przepływy środków pieniężnych jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowe i czy mogą jej być w każdej chwili przekazane?
- Czy przepływy środków pieniężnych z działalności jednostki działającej za granicą wystarczają do obsługi istniejącego i przyszłego zadłużenia, powstałego w normalnym toku działalności bez konieczności udostępniania środków przez jednostkę sporządzającą sprawozdanie finansowe?
Analizując przesłanki wymienione powyżej, może się okazać (co często dzieje się w praktyce), że określenie waluty funkcjonalnej jest niejednoznaczne. Dlatego też w celu ustalenia waluty funkcjonalnej kierownictwo jednostki kieruje się osądem i w pierwszej kolejności koncentruje się na przesłankach 1 – 3, a następnie w celu podjęcia właściwej decyzji analizuje pozostałe przesłanki.
Ważne jest, aby zachować ciągłość i raz przyjętą walutę funkcjonalną stosować w kolejnym okresach sprawozdawczych w sposób konsekwentny, aż do momentu istotnych zmian w analizowanych przesłankach, które mogą doprowadzić kierownictwo jednostki do innych wniosków.
Waluta funkcjonalna a waluta prezentacji.
Bardzo istotna jest także waluta prezentacji, której – jak podaje standard – używa się do prezentacji sprawozdań finansowych. W przypadku jednostek funkcjonujących w Polsce, walutą prezentacji zawsze będzie polski złoty. Wynika to wprost z Ustawy o rachunkowości, która stanowi, iż księgi należy prowadzić w języku i walucie polskiej.
W jakich sytuacjach może wystąpić konieczność ustalania waluty funkcjonalnej przez jednostki funkcjonujące w Polsce? Poniżej przedstawiamy dwa przykładowe scenariusze:
- Spółka A prowadzi działalność produkcyjną na terenie Polski i jest spółką zależną od jednostki prowadzącej swoją działalność na terenie Niemiec (spółki B). Spółka A sporządza swoje sprawozdanie finansowe (statutowe) zgodnie z Ustawą o rachunkowości w polskich złotych. Dla potrzeb konsolidacji (którą sporządza spółka B), spółka A sporządza pakiet konsolidacyjny wg MSSF. Większość zakupów surowców produkcyjnych oraz sprzedaż wyrobów gotowych jest realizowana w EUR. Głównym odbiorcą wyrobów spółki A jest spółka B. Kierownictwo spółki A zdecydowało, iż walutą funkcjonalna dla potrzeb raportowania do spółki B jest EUR. Jakie to ma konsekwencje dla spółki A? Księgi jednostki A są prowadzone w PLN, sprawozdanie finansowe (statutowe) jest sporządzane w PLN natomiast pakiet konsolidacyjny dla potrzeb grupowych, jest sporządzany w EUR.
- Spółka C prowadzi swoją działalność na terenie Polski i sprawozdanie finansowe (statutowe) sporządza według MSSF (kierownictwo podjęło decyzję o prowadzeniu ksiąg według MSSF). Sprzedaż spółki C jest realizowana w EUR i znaczna część kosztów jest również realizowana w EUR. Spółka posiada finansowanie zewnętrze również wyrażone w EUR. Kierownictwo Spółki C podjęło decyzję, iż walutą funkcjonalna spółki jest EUR. Jakie to rodzi konsekwencje dla spółki C? Księgi spółki C są prowadzone w PLN, walutą funkcjonalną jednostki jest EUR, lecz nie oznacza to, iż sprawozdanie finansowe (statutowe) zostanie zaprezentowane w EUR, ponieważ Ustawa o rachunkowości wymaga, aby sprawozdanie zostało sporządzone w polskich złotych. W tej sytuacji walutą prezentacji jest PLN, stąd w sprawozdaniu finansowym wartości są przedstawiane w złotówkach, ale przy założeniu, że walutą funkcjonalną jest EUR.
Dwuwalutowość – najczęstsze wyzwania.
Konieczność sporządzenia informacji finansowej (sprawozdania finansowego, pakietu konsolidacyjnego dla potrzeb grupowych, etc.) przy założeniu, że walutą funkcjonalną jest waluta inna niż PLN (np. EUR), oznacza, że w zasadzie jednostka jest zobligowana do prowadzenia drugiego zestawu ksiąg w walucie funkcjonalnej (np. w EUR). Ewidencja wszystkich transakcji ma miejsce w EUR, wszystkie inne waluty są traktowane jako waluty obce (również PLN).
Różnice kursowe są naliczane od transakcji w walutach obcych (czyli w walutach innych niż EUR). Wszystkie dodatkowe zestawienia analityczne (jak np. rejestr środków trwałych, analityka należności i zobowiązań handlowych, rejestry magazynowe, etc.) również muszą być prowadzone w EUR.
Niektóre jednostki stosują uproszczenia dla potrzeb przeliczenia danych finansowych na walutę funkcjonalną, przeliczając pozycje bilansu po kursie z dnia bilansowego, a pozycje wynikowe po kursie średniookresowym. Są to jednak bardzo daleko idące uproszczenia prowadzące do znacząco odmiennych rezultatów. Wynik finansowy przy takim podejściu może być zniekształcony w porównaniu do danych przeliczonych na walutę funkcjonalną zgodnie z wymogami MSR 21.
Zakładając, że większość kosztów jednostki jest realizowana w EUR, sprzedaż jest fakturowana w EUR, a także jednostka posiada wysokie zadłużenie w EUR, dochodzimy do sytuacji, w której koszty lub przychody finansowe z powodu wyliczenia różnic kursowych mają istotny wpływ na wynik finansowy. Jeśli jednostka zastosuje właściwie wymogi MSR 21 wynik finansowy zostanie oczyszczony z wpływu różnic kursowych co istotnie wpłynie na wynik finansowy jednostki.
Dużo prostsze jest przeliczenie waluty funkcjonalnej na walutę prezentacji sprawozdania finansowego. W opisanym scenariuszu nr 2 jednostka C w pierwszej kolejności prowadzi równoległy zestaw ksiąg w EUR, natomiast dla potrzeb sporządzenia sprawozdania finansowego transakcje wyrażone w walucie funkcjonalnej przelicza się na walutę prezentacyjną – w tym przypadku PLN.
Do przeliczenia waluty funkcjonalnej na walutę prezentacyjną (pod warunkiem, że jednostka nie prowadzi działalności w gospodarce hiperinflacyjnej) stosuje się następujące podejście:
- aktywa i zobowiązania przelicza się po kursie zamknięcia na dzień sporządzenia sprawozdania z sytuacji finansowej,
- przychody i koszty przelicza się po kursach wymiany na dzień zawarcia transakcji, jednakże z przyczyn praktycznych standard dopuszcza uproszczenie, polegające na zastosowaniu średniej kursu wymiany w danym okresie (np. kurs średniomiesięczny pod warunkiem, że nie występują istotne wahania kursu w tym okresie.
Rozwiązanie problemu dwuwalutowości.
Aby prawidłowo zastosować wymogi stawiane przed jednostkami przez MSR 21, kluczowe jest wdrożenie rozwiązań informatycznych, które na bieżąco będą wspierać jednostkę we właściwym ujęciu i wycenie wszystkich transakcji gospodarczych w równoległym zestawie ksiąg prowadzonych w walucie funkcjonalnej. Jest to oczywiście czasochłonne oraz kosztochłonne, zwłaszcza dla jednostek, które ewidencjonują znaczącą liczbę zdarzeń gospodarczych w okresie sprawozdawczym.
Jeżeli Twoja firma zmaga się z wyzwaniem dwuwalutowaści, skontaktuj się z nami i skorzystaj z naszego know-how. To rozwiązania, dzięki którym sprostasz wymaganiom MSR 21. Nasz zespół pomoże Ci w przygotowaniu rzetelnych danych i odzwierciedleniu sytuacji finansowej Twojej jednostki według wytycznych MSR 21.
Udostępnij artykuł:
